زنجیره‌ى پاشایه‌یل ساسانى
شه‌فه‌ق نيوز/ پاپاك كوڕ ساسان له‌لایه‌ن باوگ ژنه‌گه‌یه‌و پاشایه‌تى كه‌فته‌پى، كوڕ پاپاك وه‌ناو "ئه‌رده‌شیر" له ساڵ 224 زایینى وه‌ل "ئوردوان" په‌نجم شاى ئه‌شكانى كه‌فتنه جه‌نگه‌و، ئمجا ئوردوان په‌نجم شكیا، دى وه‌شكه‌ست ئوردوان زنجیره‌ى پاشایه‌تى ئه‌شكانى كووتایى وه‌پیهات و زنجیره‌ى پاشایه‌تى ساسانیه‌یل ده‌سكرده‌پى و ئه‌رده‌شیر ئاشكراى پاشایه‌تى خوه‌ى كرد.
ئه‌رده‌شیر تويه‌نست "روومیه‌یل و ئه‌رمه‌نیه‌یل و سكیته‌یل" بشكنێد، كوڕ ئه‌رده‌شیر وه‌ناو "شاپوور یه‌كم" له ساڵ 260 زايينى سوریا له روومیه‌یل ئه‌ستانده و كایزر گرت، له خوةرهه‌ڵاتيشه‌و قوچان و باكتریه‌و تاشكه‌ند گرت.
له ساڵ 350 ى زایینى "شاپوور دویه‌م" ئه‌رمينیا گرت و جه‌نگ سه‌ختیگیش له دژ كریستیه‌یل ده‌سكرده‌پى، ساسانیه‌یل مه‌زه‌و "مه‌زداى" په‌ره‌سیان و له سه‌رده‌م هه‌خامنشینیه‌یلیش مه‌ردم مه‌زه‌و زه‌ره‌ده‌یشت په‌ره‌سیان و خوداوه‌ن خاسیان یه‌زدان یا "ئاهورامز" بوى و خوداوه‌ند خراوه‌یش "ئه‌هریمه‌ن" بوى له‌لایان.
له ساڵ 421 – 438 زایینى، "فه‌هران په‌نجم" شاى ساسانى، له دژ نه‌ته‌وه‌ى هۆن "Hunnen" ك له باكوور ئیران بوین ريككه‌فتنیگ وه‌ل روميه‌يل ئه‌نجامدا. فه‌هران جیا له روومیه‌یل و بیزانتیۆم ئازادى مه‌زه‌و ئاشكرا كرد و ئیران كرده مسیح كریستیان،.
له سه‌رده‌م ده‌سڵات ساسانى، له ساڵ 484 – 459 زایینى كلیسا له ده‌وڵه‌ت جیا كریاو ده‌وڵه‌تيش له‌بان دو لایه‌ن "رووحانى و ئنسانى" دامه‌زريا. له ساڵ 590 زایینى ، خوسره‌و دویه‌م ك له‌لایه‌ن جه‌نراڵیگ خوه‌یه‌و له‌بان كار لاوریاوێد داواى یارمه‌تى له "مۆریتۆس" كرد، ئمجا وه به‌خشین ئه‌رمه‌نستان تویه‌نست تاجه‌گه‌ى بارێده‌و، وه‌ختیگیش مۆریتۆس كوشیا خوسره‌و ئه‌رمينیا و كاپادووسیه و سوریا و فلستین و مسر گرت.
چه‌ن ساڵیگ دویاى ئه‌وه بیزانتیه‌یل وه‌سه‌ركردایه‌تى "هى ركلۆس" و هاوكارى ئۆسترۆمینیه‌یل ده‌سكردنه راوناين فارسه‌یل تا ئه‌وپه‌ڕ دجله، خوسره‌ویش ئاشتى قه‌بوول نه‌كرد و له‌لایه‌ن له‌شكر خوه‌یه‌و راپه‌ڕینیگ له دژى دروس بوى و خوه‌سره‌و هه‌یواى و فره وه‌پى نه‌چى وه‌ده‌س كوڕه‌گه‌ى خوه‌ى كوشیا.
دویاى 14 ساڵ هه‌ره‌ج مه‌ره‌ج له‌ناو ده‌وڵه‌ت پاشایه‌تى ئیران په‌یا بوى و ئاڵشت و ئوڵشت پاشایه‌تى فره‌وه بوى. له ساڵ 632 زایینى "یه‌زدگورد سێیم" ئاخرین شاى ساسانى ره‌سیه پاشایه‌تى.
ماوه‌ى فريه‌يگ نه‌كيشا عه‌ره‌به‌یل په‌لامار ئیران دان و تا خوه‌راسان گرتنه‌ى، ئمجا یه‌زدگوردیش سه‌ر خوه‌ى هه‌ڵگرد و رويكرده شار" مه‌رو" له خوه‌رهه‌ڵات ئیران و له ساڵ 651 زایینى كوشیا.
له ساڵ 1508 زایینى، فارسه‌یل له وه‌زعه‌گه ره‌سینه‌وه‌و كووتایى وه ده‌سڵاتدارى عه‌ره‌ب هاوردن له ئیران، ئه‌ویش له‌و وه‌خته بوى ك وڵاته‌یل ئۆرپایى له له‌نده‌ن و پاریس، تواسن عه‌ره‌به‌یل له ئیران ده‌ركه‌ن و خوه‌یان فه‌رمانڕه‌وایى له‌و وڵاته بگرنه ده‌س.
مه‌لا جه‌ميل رۆژبه‌يانى
