وجوود كورد بكه‌یم له‌تى . ئمجا ئایا سه‌به‌ب وجوود كورد و له‌وانه‌یش كورده‌یل فه‌یلى چه‌س له‌به‌غدا وه‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر زانستیم ك وجوودیان له‌تى كویه‌نه‌و له‌وه‌رجه سه‌رده‌م ده‌وڵه‌ت عراقیه‌و چووگه‌وه ئه‌را سه‌رده‌م عه‌باسى له‌ڕووژگاریگ ك ئه‌بو جه‌عفه‌ر مه‌نسور هاورده‌یان ئه‌را بنیاتناین به‌غداو (سه‌دام دكتاتۆر) له‌تى باریان كرد ، ك له‌ى باوه‌ته‌وه ئویشن : مه‌نسور خه‌لیفه‌ى عه‌باسى له‌وه‌ختى ك به‌غدا دروس كرد له‌ساڵ (145ه – 672م)كارگه‌ر و به‌نایه‌یل كورد له‌و دروسكردنه به‌شدار بوین و له‌شام و موسڵ و له‌وڵات كورده‌وه پیشه‌كار و كارگه‌ر ئه‌ڕاى هاورد جویر ئه‌وه‌ك عه‌بدولڕه‌قیب یوسف باسى كردگه له‌كتاوه‌گه‌ى وه‌ناو (مه‌رز كوردستان باشوور تاریخى و جوگرافى)له‌بان قسه‌ى (مه‌قدسى) .
ئمجا ئه‌و كورده‌یلیشه ك خه‌لیفه‌ى عه‌باسى هاورده‌یان جویر كه‌سه‌یل تر به‌شدارى كردن له بنیاتناین شار به‌غداو یه‌یش وه‌خت فره‌یگ كیشاو زیاتر پیشه‌كاره‌یل ئه‌ڕاى هاوریاو هه‌ر بایه‌سه ناوچه‌یل كوردنشینیش گرتویگه خوه‌ى . به‌غدا له‌سه‌ده‌ى 11 ناوچه‌یگ له‌تى بوى وه‌ناو (ناوچه‌ى كورد) . عه‌بدولڕه‌قیب یوسف له‌بان زوان ئبن جه‌وزى ئویشیگ : وه‌ختى لافاو به‌غدا گرتگه ناوچه‌ى كورده‌یل ویران كردگه له‌وه‌هار ساڵ (454ه – 1062م) . ئه‌حمه‌د سوسه له‌كتاوه‌گه‌ى لافاوه‌یل به‌غدا له‌به‌ش یه‌كم لاپه‌ڕه‌ى 260 ده‌سنیشان شوون كورده‌یل كردگه له‌باب ئه‌لشێخ له‌ناونى جاده‌ى كیفاح و جاده‌ى شێخ عومه‌ر .
به‌غدا ناوچه‌یگ تر كورده‌وارى له‌تى بوى ك ئه‌ویش ته‌په‌یگ بوى له‌لاى ڕووژهه‌ڵات ناوچه‌ى (مه‌یدان) نزیك وزاره‌ى وه‌رگرى یا دفاع كویه‌ن ك تائیسه‌یش وه‌پى ئویشن (ته‌په‌ى كورد) . وه‌لى نوڕید له‌وه‌خت خه‌لیفه‌ى عه‌باسى ئه‌بو جه‌عفه‌ر مه‌نسوره‌وه كورده‌یل فه‌یلى وجوود له‌ى شاره داشتنه‌و حكوومه‌ت به‌عس عراقى زوڵم له‌لیان كرد و له‌شوون ده‌یه‌ها هه‌زار ساڵ ته‌هجیریان كرد وه‌ره‌و ئیران و هه‌رچى ماڵ و موڵك و دارایى زه‌وى و زاریانه گشتى داگیر كرد و به‌شبه‌شیه‌و كرد له‌بان داره‌وده‌سه‌ى خوه‌ى و بیجگه ئه‌وه‌یش ده‌سكرده گرتن جایه‌ڵ جوانه‌یلیان و خسته‌یانه ناو زندانه‌یل و دویاى سزاداین فره‌یگ له‌زندان گشتیان كوشت و بى سه‌روشوونیان كرد و شماره‌ى فره‌یگیش له‌لیان زنگ وه‌چاڵ كرد . ئمجا جویر ئه‌وه‌ك گشتمان زانیم ده‌وڵه‌ته‌یل دونیا شوناسنامه ده‌نه ئه‌وانه‌ك له‌بان خاكیان بژیه‌یگ و جویر هاووڵاتى خوه‌یان زاننه‌ى ، وه‌لى دوینید رژیم رمیاگ كورده‌یل فه‌یلى وه پیسترین شیوه ده‌ركرد له‌ناوچه‌یل خوه‌یان و تائیسه‌یش وه وژدانه‌وه مامڵه نه‌كریاگه وه‌ل ئه‌وانه‌ك دویاى ساڵه‌یل دویر ودریژیگ له‌ئاواره‌یى و غوربه‌ت هاتنه‌سه‌وه ئه‌را وڵات خوه‌یان ك عراقه له‌شوون رمیان بته‌گه‌ى به‌غدا . ك له‌ده‌ستوور كوومار عراق تازه ئشاره‌ت ئاشكرایگ كریاگه ئه‌را به‌دبه‌ختى و مه‌ینه‌تیه‌یل و كوشتن و بڕین نه‌ته‌وه‌یى كورد و له‌وانه‌یش كورده‌یل فه‌یلى ك وه‌ناو باس ئشاره‌ت وه‌پیان كریاگه ك گوایا كه‌سه‌یل خاوه‌ن بڕیار له‌كورد و له‌سه‌ركرده‌یل تاریخى بایه‌سه گشت هه‌وڵ و ته‌قلایگ بیه‌ن له‌وه‌ر خاتر هاوردنه‌وه‌ى گشت هه‌قه‌یل كورد و له‌وانه‌یش هه‌قه‌یل كورد فه‌یلى ، چوینكه كورده‌یل فه‌یلى تام تیه‌ڵى و كووچكردن وه زوور وئاواره‌یى كردنه‌و له‌وڵات خوه‌یان ده‌ركریان ئه‌را ده‌وڵه‌ته‌یل هاوساو له‌ورایشه‌وه گووشه‌ى غه‌ریبى و په‌ڕ وڵاته‌یل تر بویه قسمه‌تیان . هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش ئویشیم : داواكارى له‌بان هه‌قه‌یلیان داواكارى بیگومانیگه‌و بایه‌سه شوناسنامه‌ى كوردیه‌گه‌یان بایگه‌وه‌و گشت هه‌قیگ ئه‌را خاوه‌نى بایگه‌وه.
