2012-05-17 13:22:26
هندى(مه‌ردم باكوور هند، ئه‌وانه‌گ وه‌ زووانه‌يل هندوئارى قسيه ‌ئه‌كه‌ن)، خوه‌يان وه‌ى ناوه‌ ئه‌ناسن و وه‌ ماناى قه‌دردارو ريشگ‌دارو ئازاديخواز ئه‌يادو‌ ئه‌زاننه‌ى. هه‌ر كه‌سێ ك له‌ نه‌ته‌وه‌يل ئارى يا ئاريه‌ن يا ئاريان بوود، وه‌ى ناوه‌ چڕنان.

 

ته‌نيا وه‌ كار هاوردن راسگانى ده‌سه‌واژه‌ى ئارى له‌ باوه‌ت ئه‌و نه‌ته‌وه‌يل ك پێشينه‌ى كوينه‌ ديرن و خوه‌يان وه‌ ئارى ئه‌زانن. هنديه‌يل و ئيرانيه‌يل و ماده‌يل و ئه‌سكه‌يته‌يل و ئالانه‌يل و نه‌ته‌وه‌يل تر ئارى زووان له‌ ئاسياى ناوراس، خوه‌يان ئارى خوه‌نن و ئه‌زانن. ناو ئيرانيش هه‌ له‌ ئه‌ى ناوه‌ گيرياس. نموونه‌ى ئه‌را ئه‌ى ئشاره‌يل ك كرديم له‌ ئه‌ڤيستاو سان نويسريايل هه‌خامه‌نشى و نويسريايل كوينه‌ى هندو(رێگودا) هاتيه‌. مێژوونويسه‌يل كوينه‌ له‌لێ ناوبردنه‌و هه‌ردۆت و به‌تليمۆس چه‌ن نه‌ته‌وه‌ى ئارى ناو بردنه‌س. له‌ شيه‌وكردنێ مه‌يدانى ك له‌ باوه‌ت ئه‌ى ده‌سه‌واژه‌ كرياس، جياوازى فره‌ى كه‌فته‌و ده‌يشت.

له‌ ئاخره‌يل سه‌ده‌ 18 زايينى، ناسين دو به‌ش زووان ئاسيايى يانێ: سانسكريت و ئه‌ڤيستايى ده‌س وه‌پێكرد. زانايه‌يل چوى يه‌ك بوين زووان سانسكريت وه‌ل زووانه‌يل يونانى و لاتينى و كه‌لتى و ئه‌ڵمانى ره‌يسنه‌و ك يانه‌ هه‌ چوى يه‌ك بوينه‌، ئاشكرا كردن ك ته‌مام ئه‌ى زووانه‌يله‌ يه‌ك پشت هاوبه‌ش دێرن.

له‌ سه‌ده‌ى 19 زايينى، دوياى يه‌گ زووانناسه‌يل، دين زووانه‌يل هندوئيرانى و ئه‌ۆرووپى هاو ريشه‌ن، بڕێ له‌ ئه‌ۆرووپايه‌يل ده‌سه‌واژه‌يل ئارى وه‌ ماناى ئه‌و كه‌سه‌ ك وه زووان هندوئيرانى قسيه‌ ئه‌كه‌ن، وه‌ كارێ بردن. له‌ ساڵه‌يل دويايى سه‌ده‌ى 19 زايينى و سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى 20 زايينى، له‌ ئه‌ڵمانيا و به‌ريتانيا، بڕێ ئه‌ى ده‌سه‌واژه‌ ئه‌را ناسانن مه‌ردم باكوور ئه‌ۆرووپاو هووزه‌يل ژرمه‌ن وه‌ كار برديان. ئه‌ى وه‌كار بردن تازه‌ له‌ ئه‌ى ده‌سه‌واژه‌، دوياى جه‌نگ جه‌هانى يه‌كم، بويه‌ ده‌س مايه‌ ئه‌را گرووپه‌يل فاشيست ئه‌ڵمانى وه‌ تايبه‌ت حزب نازى له‌ى وڵاته‌./ش