گوران له نويسرياگه‌يل خوه‌رهه‌ڵاتناسه‌يل
ئه‌وه‌گ له ژێر ئيشاره وه‌پێ كه‌يم، له كتاوه‌ێگ ته‌وفيق وه‌هبی وه‌ر گرتيمه، ئه‌ی نويسه‌ره له ئه‌ی كتاوه خوه‌يه وه گوران ئيشاره ئه‌كا. تا ئيسه مانای راسگانی گوران ديار نيه، رۆژبه‌يانی: جاروه‌ختێگ خوه‌رهه‌ڵاتناسه‌يل هانه بان ئه‌ی باوه‌ڕه ك گوران وه مانای نيشته‌جيه‌يل ئاواييه، بڕێ وه‌ختيش وه مانای ترس و رخ له‌لێ چێن ياد له‌لێ كردنه. له سلێمانی گوران وه مانای كويه‌سان ناوده‌ركرديه‌و له لای نيشته‌جيه‌يل سنه، گوران وه مانای نه‌وكه‌ر ئه‌ياد.
گورانه‌يل وه زاراوهی گورانی قسيه كه‌ن و ئێڵه‌يل و تێره‌يل فره‌ی له‌ليان ريشه گرتنه‌و له ته‌مام كوردستان بڵاوه‌و بوينه. ئه‌را نموونه: ريشه كورده‌يل زازا ك له كوردستان توركياو سوريا نيشته‌جی بوينه، ريشه‌ی ئه‌ڵگه‌ردێگه‌و گوران و هه‌روه‌يجووريشه ريشه‌ی كورده‌يل خۆی و ده‌وروه‌ر ته‌بريزيش وه گوران هه‌ڵه‌وگه‌ردێگ.
بنه‌ره‌ت هووزه‌يل تاتی و ماجۆ ك هانه ده‌وروه‌ر ده‌ماوه‌ندو قه‌زوين و هووزه‌يل جه‌مشه‌كزه‌ك و زبازوكی ك له سه‌رده‌م سه‌فه‌وه‌يه‌يل تاڕيانه وه‌ره‌و خۆراسان، هه‌و ئه‌و گوران هه‌ڵه‌وگه‌ردێگ.
تێره‌يل سنجاوی له كه‌نگاوه‌ر و مايشت و ده‌وروه‌ر كرماشان بڵاوه‌وه بوينه، هه له گورانن. هووزه‌يل سياه مه‌نصور له پارێزگای زه‌نجان ك له سه‌رده‌م شاعه‌باس سه‌فه‌وی بريانه وه به‌لۆچستان و ئه‌فغانستان و هه‌روه‌يجووريشه هووزه‌يل تالش و گاوباره وه بڕێگ له هووزه‌يل لوڕستان ك وه زاراوهی گورای قسيه كه‌ن، هه‌م گورانن.
له حاڵيگ هه‌وراميه‌يل ئيران و عيراق و زه‌نگنه و شێخان و سياه مه‌نصور و گلاليه‌و باجلان له پارێزگايل سلێمانی و كهركوك، وه‌ل هه‌فت هووز له ناوچه‌ی شێخان و عه‌قره له پارێزگای موسڵ وه زاراوهی گورانی قسيه كه‌ن.
هه‌ر وه‌يجووريشه شه‌به‌كه‌يل و باجلانه‌يل و ساريه ك كارگه‌ری زووان توركی له‌بان بويه، تا ئيسه‌يش كتاوه‌يل ئايينی خوه‌يان ك وه زووان گوران نويسريايه، پاراستنه‌و له ره‌سمه‌يل ئايينی و جه‌ژنه‌يل مه‌زوی خوه‌يان خوه‌ننان.
چارلز ويليام و هنری رالينسۆن هانه سه‌ر ئه‌ی باوه‌ڕه ك ناو گوران وه مانای نيشته‌جيه‌يل كويه‌سانه‌و ئه‌ی كه‌ليمه‌يشه وه‌ل زاگرۆسا په‌يوه‌ندی ديرێد.
ميجرسۆن: ناو گوران ئه‌را چڕين پاسه‌وانه‌يل و جفتياره‌يل وه‌كار بردنه‌سه‌ی. هووزه‌يل گوران له به‌ش خوه‌رئاوای پارێزگای كرماشان نيشته‌جی بوينه. ئمجا وه گورانه‌يل: بازيانی، نه‌يرزه‌هی، قه‌ڵخانی بۆيانی، كاليه، زه‌نجيری، قادرميراوه‌يزی و تايشی به‌شه‌و بوينه.
ئومان زانای ئه‌ڵمانی ك له ئيران ژيان كرديه وه كتاوخانه‌ی شای ئيران(مو‌زه‌فه‌ردين شا) ده‌سێ ره‌سيه‌و له‌وه‌ره ده‌س كرديه وه گرده‌و كردن مه‌ته‌يله و ميراته‌يل نه‌ته‌وه‌ی كوردو ئامخته‌يل خوه‌ی له كتاوه‌ێگ وه ناو شاكار هاورديه، ئمجا له باوه‌ت گورانيه‌يل ئويشێ: ئه‌وان تێره‌ێگ خاون ژيارن.
م هامه سه‌ر ئه‌ی باوه‌ڕه ك ده‌وڵه‌ت حه‌سنوه‌وييه‌و دويايش ده‌وڵه‌ت عياريه‌و ئمجا ئه‌ردلانه‌يل وه ده‌س مه‌ردمانێ ك وه‌زاراوه‌ی گورانی قسيه كردنه وه دی هاتنه. ئه‌دبيات و فه‌رهه‌نگ كورد له ناوچه‌يل سيروان، زاپ بويچگ، ئه‌ردڵان، شاره‌زوور، سنه‌و سێلمانی و كهركوك و زاراوهی گورانی نويسيانه.
