زه‌مینى و مووشه‌ك و بۆمب و گولله‌یل نه‌ته‌قیاى هاتیه ك مه‌ردم فره‌یگ كوشتیه و بڕیگتریش زه‌خمدار كردیه، بڕیگتریش كه‌مئه‌ندام یا (معوق) كردیه، به‌ش خاك هه‌رێم كوردستان وه‌گشتى و كورده‌یل فه‌یلى وه‌تایبه‌تى له‌ى مینه‌یله له‌گشتلایگ فره‌تربوى.
ئى مینه‌یله بوینه‌سه مایه‌ى وسانن فره له پرۆژه‌یل په‌ره‌وه‌پیداین یا (تنمیه) و دوباره ئاوه‌دانكردن .
راپۆرته‌گان نه‌ته‌وه‌یل یه‌كگرتى ئاماژه وه‌وه ده‌ن ك 110 میلیۆن مین زه‌مینى له 60 ده‌وڵه‌ت نریاسه چاڵ و به‌ش عیراقیش له‌لى 25 میلیۆن مین بوى.
ڕیكخریاى عیراقى ئه‌را لاوردن مین و زه‌خیره‌ى جه‌نگ ك یه‌كم ڕیكخریاییگ ناحكوومیه له ساڵ 2003 دامه‌رزیا و وه‌گووره‌ى پێوه‌ره‌یل جه‌هانى مه‌شقى دریا و ئاماده‌باشى كریا، زاحم جیهاد به‌ڕێوه‌به‌ر گشتى ئى ڕیكخریایه له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى: عیراق پله‌ى یه‌كم گرتیه له پۆلینكردن یا (تصنیف) جه‌هانى داشتن مین وه‌چاڵنریاى، و ڕویوه‌ر گه‌ورایگ له زه‌ویه‌یل كشتوكاڵى و پیشه‌سازى و نه‌فتى گرتیه‌سه‌وه، و ژینگه پیس كردیه وه‌و كه‌ره‌سته‌یل جه‌نگیه ك مایه‌ى مه‌ترسى ڕاسه‌قینه‌یگ له‌بان ژیان مه‌ردم".
جیهاد ئاماژه وه‌وه‌یش دا ك :" ڕیكخریایه‌گه‌مان له ماوه‌ى 10 ساڵ تویه‌نست وه هه‌وڵوته‌قه‌لاى خوه‌ى زیاتر له 24 میلیۆن مه‌تر چوارگووشه پاكه‌و بكه‌ید و زیاتر له 200 هه‌زار مین هه‌ڵبگرێد، یه‌یشه شماره‌ى كه‌میگه وه‌نسبه‌ت ئه‌وه‌گ هاله عیراق وه‌لى فره‌س وه‌گووره‌ى عومر ڕیكخریایه‌گه‌مان".
جیهاد ئه‌وه‌یشه ڕووشنه‌وكرد ك :" عیراق هه‌وه‌جه‌ى ها زیاتر 20 هه‌زار مینپاكه‌وكه‌ر ئه‌را پاكه‌وكردن 50% له خاكه‌گه‌ى له ماوه‌ى 10ساڵ، و هه‌میش هه‌وه‌جه‌ى ها هه‌وڵوته‌قه‌لاى نه‌ته‌وه‌یل یه‌كگرتى و وڵاته‌یل پویلبه‌خش و ڕیكخریایه‌یل په‌یوه‌ندیدار و توانایه‌یل دارایى و پسپۆرى هونه‌رى گه‌ورایگ".ئاماژه‌یش وه‌وه‌دا ك :" له به‌غداى پایته‌خت زیاتر له 150 ناوچه هه‌س بۆمب بووڵى یا عنقودى و پاشمه‌نى جه‌نگى هاتیان جوور ناوچه‌یل (قناه الجیش) و كۆلیج كشتوكاڵ و ناوچه‌یل ده‌وروبه‌ر شار به‌غدا جوور (ره‌زوانیه) و (زه‌عفه‌رانیه) و (راشدیه)".
زاحم داوا له حكوومه‌ت كرد شكات ئه‌و ده‌وڵه‌ت و كۆمپانیایه‌یله بكه‌ید ك ئى مین و زه‌خیره‌یله فرووشتنه‌سه ڕژیم وه‌رین چوینكه چوینه‌سه خوینى مه‌ردم و هیمان مه‌ردم وه‌ده‌سیانه‌و ناڵنن.
له‌لاى خوه‌یه‌و به‌ختیار ئه‌مین وه‌زیر وه‌رین ماف ئاده‌میزاد، مین زه‌مینى وه كاره‌سات ئنسانى وه‌سفكرد و وه‌ته‌گه‌ره‌یگ له‌وه‌رده‌م په‌ره‌وه‌پیداین و وه‌به‌رهاوردن شماره‌ى كرد له عیراق.
ئه‌مین له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ر شه‌فه‌ق زیاتریش ئویشى:"ئاماره‌گان ئاماژه‌وه‌وه‌ده‌ن ك هه‌رێم كوردستان زیاتر له 10 ملیۆن مین زه‌مینى له‌تى نریاسه چاڵ ئه‌وه بیجگه بۆمبه‌یل نه‌ته‌قیاى و پاشمه‌نیه‌یل جه‌نگى، ك دیارى كردن شوونه‌یلیان فره سه‌خته". و ئه‌وه‌یشه ئاشكراكرد ك :"خه‌رج وه‌چاڵناین مینیگ كه‌مه وه‌گووره‌ى خه‌رج ده‌ركردنى". و ئاماژه‌یش وه‌وه‌دا ك:" رژیم وه‌رین زیاتر ڕك ناویده بان ناوچه‌یل باشوور عیراق و هه‌رێم كوردستان و ناوچه‌یل كورده‌یل فه‌یلى هه‌ر له عه‌لى غه‌ربى له عه‌ماره و به‌دره وجه‌سان، تا ڕه‌سێده مه‌نه‌لى و خانه‌قین".
ئه‌وه‌یشه ڕووشنه‌وكرد ك:" وه‌ختى ڕژیم وه‌رین كووچ وه كورده‌یل فه‌یلى كرد هیشته‌یان وه‌ناو كێڵگه یا (حقل) مینه‌وه بكه‌نه ئه‌و دیم سنوور ئیرانه‌وه وه‌تایبه‌تى وه‌ڕیگه‌ى ناوچه‌ى جه‌وه‌ڵ به‌موو ك فره‌كه‌س له‌لیان بوینه قوربانى مین".
ئه‌وه‌یشه ڕووشنه‌وكرد ك :" عیراق زیاتر له 4 هه‌زار كێڵگه یا (حقل) مین هاتى؛ 3194 كێڵگه‌ى هاله ناوچه‌یل كوردى. و 776 كێلومه‌تر چوارگووشه له ڕویوه‌ر كوردستان عیراق پڕه له منین، و ڕیكخریایه‌گه تویه‌نست 3 میلیۆن مه‌تر له‌لى پاكه‌و بكه‌ید".
زیاتریش وت:" قوربانیه‌یل مین له كوردستان ڕه‌سینه‌سه 14500 كوشریاى و زه‌خمدار".
ئاماژه‌یش وه‌وه‌دا ك :" هه‌ردوگ حكوومه‌ت ئیران و توركیا ، شریت سنوور ناوبه‌ین خوه‌یان و عیراق وه‌ته‌واوه‌تى پڕ كردنه له مین".
میدیاكار جه‌ماڵ ئه‌ركه‌وازى له په‌یوه‌ندیگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق له هه‌مان باوه‌ت ئویشى:" ناوچه‌یل سنوورى له‌وه‌ر هووكاره‌یلیگ سیاسى شماره‌یگ گه‌وراى مین له تیان كاڵیاس، و له سه‌ره‌تاى جه‌نگ ناوبه‌ین عیراق و ئیران ئه‌و ناوچه‌یله ك ناویان ناوید ناوچه‌یل قه‌یه‌خه‌كریاى (محرمه) وه مین كاڵى ومه‌ردمه‌گه‌یشى وه‌ره‌و ناوچه‌یل باشوور عیراق ده‌ركرد وده‌سنا بان زه‌وى و زاریان".
زیاتریش وت :" له وه‌خت كۆڕه‌وه میلیۆنیه‌گه(هجره ملیونیه) له سنوور كردیمنه ئه‌و دیمه‌و، له تاو بوردمان یا قه‌سف له‌شكر عیراق له‌بان ناوچه‌یلمان، وه‌لى ئیمه باوه‌ڕ نه‌كردیمن ك ئاواییه‌گه‌مان، ئاوایى عه‌لیمیر ك هه‌ڵكه‌فتیه‌سه باكوور خانه‌قین پڕ كریاوى له مین زه‌مینى". و له دریژه‌ى قسه‌گانى وت :"قه‌یر فره‌یگ له‌و مینه‌یله ته‌قیانه‌وه و شماره‌ى فره‌یگ له مه‌ردم ئاواییه‌گه‌مان كوشیان و له‌وانه‌یش ئامووزایگم وه‌ناو (فه‌ره‌یدون مه‌حموود غه‌فوور) ك خاوه‌ن په‌نج سه‌ر مناڵ بوى".
ئا: یاسر عماد
