دویای بارکردن وئاڵشتکردن دیموگڕافی ، ئارامی له سه‌عدیه جاگیره
شەفەق نیوز/ فرە لە ناوچەیل پارێزگای دیالە، لەماوەیل دویاین چالاکی ئاشکرایگ دین ئەرا ریخریاگ داعش، ك پەلامارەیل تیرۆرستانەیان لەیەک ئاست ، کۆتایی وەگیان مەدەنی وعەسکەری هاورد.
چەودێرەیلیگ ئەو وەدویاکەفتن ئەمنیە هاوردنەو ئەرا کەمی یا نه‌بوین هەماهەنگی ناونی هێزە ئەمنیە عراقیەگان وهێزەیل پێشمەرگە وئاسایش کوردی، لە سای ناکۆکی وململانەگەی تەشرین یەکەم ساڵ ٢٠١٧ ، وکیشانەوەی هێزەیل ئەمنی کورد لە فرەی ئەو ناوچەیلە، ک بویە هووکار شیواشیو ئەمنی لەناویان.
لەبان ئەیەیش، دیارە ک ناحیەی سەعدیە دویرەو کەفت لە چارەنووس ئەو ناوچەگان ک دووارە داعش لەناویان چالاكه‌و بوی.
ناحیەی سەعدیە ک ململانە هابانی له ناونی هەولێر وبەغداد، ئارامی ئەمنییگ دوینێد، و ئەرا چەن ساڵیگه جوور گوزه‌یشته رووداو وپەلامار ئەمنی لەناوی نیە ، دویای ئەوە ک مه‌یدانیگ بوی ئەرا پەلامارەیل و ده‌رکردن نەتەوەیی کە پیکهاتەی کورد وەرێژەی فرەیگ کەفتە وەری.
ریخریاگ داعش لە حوزەیران ٢٠١٤ کۆنتڕۆڵ ناحیەگە کرد، و هێزەیل ئەمنی تویەنستن کۆنتڕۆڵەگەی بارنەو لە تەشرین دویەم لە خود ساڵەگە.
لەو مەوقە هەزاران خیزان کۆچ کردن لە ناوچەیل عزێم وسەعدیە و جەلەولا وباکوور شارەبان وخوەرهەڵات مەنسوریە لە ساڵ ٢٠١٤ ، لەوەخت داگیرکردن چەتە تیرۆرستەگان ئەرا ئەو ناوچەیلە و جەنگەیل رزگارکردن ک ئەو ناوچەیلە دینەی.
ئەحمەد سامر زەرگووش وەڕیەوبەر ناحیەگە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: ناحیەی سەعدیە لەماوەی ناونی ٢٠٠٥ تا ٢٠١٤ لە پێشەنگی رووداوە تیرۆرستانەگان بوی، وپەلامارە وەردەوامەگان ئەرا هاووڵاتیەیل، وەئانجامەیل نەتەوەیی و تایفەیی لە لایەن ریخریاگ قاعیدەی وەرین، ودارودەسەیان لە دووسەیلیان لە ئاویەگان چواردەوری.
زەرگووش دیاری کرد: وەڕیەوبەرایەتی ناحیەگە لەو مەوقە فرە جارهوشداری دا لە کەفتن ناحیەگە وەدەس ریخریاگ قاعیدە، ولاوازی دادوەری ئەو وەختە و ئاسانکاری وەل تیرۆرستەگان لە زیندان ناحیەگە یا ناوچەیلیگ تر، ودیاری کرد ک دەیان لەپەلامارەیل رەسیە دوو پێکهاتە ئەرا ناچارکردنیان تا کۆچ بکەن و لەناحیەگە دەربجن، جوور ئاماژەیگ ئەرا دوو پێکهاتەی کورد وشیعەگە، وهەمیش کەسایەتیە حکومەتی وئەمنیەگان.
زەرگووشی ئاشکراکرد لە ٦ ئاوای لە ناحیەگە چەتەیل تیرۆرست قاعیدە و داعش ویرانیان کردن وەرێژەی ٦٠ تا ١٠٠% ، وهیمان تەنیا جیماگە وکەلاوەی رمیاگ وەپشتگوش خریاگن لە ساڵەیل دریژیگ، وئاماژەدا ئەرا سەدها خیزان ئاوارە نێەتویەن بانەو لەوەر رەوشەیل خزمەتی و رێکارەیل ئەمنی.
وەڕیەوبەر ناحیەی سەعدیە ئاماژە دەێد ک ئارامییگ ئەمنی ئاشکرایگ لە ناحیەگە هەس لە چەن ساڵیگ وەرین، و چوڵە لە پەلامارەیل تیرۆرستانەی کاریگەر، لەسای ئۆپراسیۆنە سەربازیەگان ووڵاوەبوینی وەرەو ناوچەیل حەوز حەمرین سویەر، وەگەرد ویران کردن حەشارگه‌یل وشوونەیل تیرۆرستەگان لە لایەن فڕۆکەیل جەنگی ودەزگایل زانیاری.
لەلای خوەییش فوئاد بەیاتی پسپۆڕە ئەمنیەگە وت: کردەوەی ریخریاگ داعش وقاعیدەی تیرۆرست وە ئاڵشتکردنەوەی دیموگڕافی لە ناحیەی سەعدیە لە ماوەیل ناونی ٢٠٠٩- ٢٠١٤ ، لە بارکردن و کوشتن کورد وشیعە هیشت رێژەی دانیشتوەیل کورد کەمەوبوود لە ناوچەیل سەعدیە ئەرا ١٠ یا ١٥ % ، ولەقسەگەی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کرد؛ جیماگەی ئاڵشتکردنە دیموگڕافیەگان لە سعدیە هیمان دیارە وهیمان سەدان خیزان کورد هانە دەیشت ناحیەگە، ولە هەرێم کوردستان دانیشتنە یا لە کەمپەیل ئاوەرەگان لە پەڕ قەزای خانەقین.
بەیاتی ئاماژەدەێد؛ ئامارەیل نیمچە فەرمی دەرخەید ک ژمارەیل کورد لە سەعدیە لە ٤٠٠٠ خیزان هاتگە ئیسه له ١٥٠٠ خیزان رەد نیەکەێد.
سەرچەوەیگ ئەمنی پلەبەرز ئاشکرا کەێد ک ١٧ ئاوای لەوەخت داعش له ساڵ ٢٠١٤ تا ئیسە لە دەسڵات ناحیەی سەعدیە نەمەنن چوینکە ویران کریان وهویچ بنەمایگ خزمەتی یا ژیانی لەناویان نەمەنیە.سەرچەوەگە لە ری ئاژانس شەفەق نیوز هووکارەگان لە ئارامی و خاسەوبوین ئەمنی لە سەعدیە، بەێدەو ئەرا نەهاتنەوەی فرەیگ لەو ئاوایەیلە، لەوەر پەیوەندییان یا هاوکارییان وەل کۆمەڵە تیرۆرستەگان وەهاندان تایفەیی یا نەتەوەیی، ولە خود وەختەگە هوشداری دا لە دووارە هاتنەوەی ئاوایەیلگ باوش کردنە تیرۆرسته‌یل ، لە دەورگرد سەعدیە، ک ری دەێدە کۆمەڵەیل وسویکەیل تیرۆرستی خەفتگ تا یەکجای تر بانەو ودووارە هاتنەوەی زنجیرەی خراوبوین ئەمنی.
ناحیەی سەعدیە لەناوچە ئەمنی سویەرەگان دانەریەێد، ورووداوەیل ئەمنی وەردەوامی دی لە ساڵەیل وەرین وەرجە ئارامی ئەمنیەگە، چوینکە نزیکە لە تەپەیل حەمرین، گەوراترین حەشارگایەیل ریخریاگەیل تیرۆرست، وخوەی لە ناوچەیل گشتگیرە وە مادەی ١٤٠ لەدەستور عراق، وململانە هابانی ناوبەین بەغداد و هەولێر.
جی باسە ک رێژەی کورد لە سەعدیە لە ساڵ ١٩٥٧ ٧٠%بوی لە رێژەی دانیشتوەیلی، ک ئیسە رێژەیان لە ٢٠% رەد نیەکەێد، لەوەر کارەیل وەزوور بارکردن لە لایەن رژیم وەرین و کارەیل کوشتن و ده‌رکردن رێکخریاگ، ک لە ساڵ ٢٠٠٧ لەلایەن چەتەیل قاعیدەی وەرین دەسکردەپی.
